Cai Panas Cipanas
Iwan M. Ridwan


(Carpon Iwan M. Ridwan : Galura edisi I Agustus 2012)

Kolam renang téh asa panas pisan. Ngahéab lir nu ngahaja ngaléob awak sadirieun. Ngebul. Kawas cai rérob dina keletikan. Padahal wanci geus ampir manjing ka tengah peuting. Méga ngambang. Langit angkeub balas ti soré kénéh hujan masih miripis. Tapi teu ieuh bisa ngarerepkeun kapanas cai Cipanas. Kapanas haté nu masih kénéh humapur. Kari-kari ayeuna kabaseuhan. Bunyanyahan. Mun mah dina beungeut-beungeut cai teu rapang nu garuyang, meureun peuting téh beuki jempling. Kabuktianana najan loba jalma, sakuriling bungking lir nu disirep ibun parabun. Nu ngaromong ukur tina haté kana haté. Unggal basa nu kaluar mapay ngaliwatan seuseukeut paneuteup. Ketug jajantung. Jeung tingsariakna getih nu ngamalir jeroeun daging. Anjeun nu aya dihareupeun paneuteup geus lain-lainna. Geter jajantung nu dagdigdug jeroeun dada dina cai panas, lain geter nu baheula kaluar tina kadeudeuh. Lain geter nu salalawasna nyumangetan kahirupan. Lain geter kanyaah. Teu mawa kalugina. Teu teusing. Teu ieuh bisa nyurahan geter kawas basa urang silih teuteup jero kamar. Ngararasakeun ketug jajantung sabada urang ngangon kasono. Dina beungeut cai kolam  renang urang ukur jadi kamelang cinta. Ukur jadi cai panas Cipanas.

Dina beungeut cai panas urang pada-pada ngangon lalakon sewang-sewangan. Lalakon anu sarua. Lalakon anu kungsi kaalaman. Nineung kana sagala rupa nu kungsi dipilampah. Ngaguar deui panineungan dina batin nu masih kénéh sarua boga geter katrésna. Mapayan sagalana. Ti mimiti ngangon kasono, ngumbar cimata tug tepika suka-suka tingcakakak nyeungseurikeun film kartun.

Urang kungsi ka Lémbang. Hujujanan. Balikna mawa susu murni kabeuki anjeun. Kabulusan. Ngadarégdég. Balik ka kontrakan anjeun ngajak sosonoan. Majar keur ngusir katiris nu masih kénéh nangkod sapanjang jalan tepika harita. Enya. Geter kaasih téh harita mah parna pisan. Nyongkab. Keur meumeujeuhna ngagulidag caah. Umpal-umpalan. Taya saurang ogé nu bisa ngahalang-halang najan kuring apal sorangan kumaha lalakon anjeun mangsa ka tukang. Cenah, enya ceuk anjeun. Anjeun mah lain lalaki satia ka hiji wanoja. Di ditu di dieu teu weléh ngait kana sakutri ati wanoja. Mun mah diparengkeun tepung deui jeung nu dirasa leuwih sagalana, anjeun pasti kabongroy deui bari jeung tara kebat ninggalkeun nu tiheula. Rikip anjeun mah. Nu itu diogo nu ieu dinangna-néngné. Waktu nu ngan ukur dua puluh opat jam téh teu ieuh dipaké kamelang pikeun ngabagi-bagina. Mun mah isuk-isuk kudu kanu maké tiung, nya bagéan peuting keur anu rebonding.

Cenah pasipatan hiji-hiji wanoja téh taya nu saruwa. Mun anu panonna mencenul bari jeung teuteupna sieup. Nu kitu téh lungguh tutut. Loba kahayangna. Loba impianana. Tapi gampang diperuhkeunana. Ku cara diogo jeung diayonan sagala kahayangna. Kitu cara nalukeunana. Anu sipit bari irungna mancung, cenah éta nu rada hésé mah ditalukeunana. Rada intropért. Hésé muka rusiah dirina ka batur. Mun mah ditanya ngeunaan pribadina sok inggis pikeun ngajawab saujratna. Pasti waé aya nu didindingkelir disindang siloka tepika ahirna teu bisa kaungkab pijawabeunana.
Enya ceuk anjeun éta téh. Meureun. Geuning anjeun mah sok karajinan macaan beungeut batur, bari jeung boa bener boa henteu.

Mun mah harita urang pada-pada satuhu kana jangji pasisni meureun geus lain kieu caritana. Mun mah harita kakuatan cinta urang ngabanding jeung pengkuhna tihang gunung Cakrabuana nu maseuk kana jero bumi. Meureun asih urang baris ngamalir kana muarana nu geus ditataharkeun. Kana sagara kadeudeuh nu salalawasna ngagulidag taya kendatna.

Enya kuring nu salah mah.

Mun mah waktu bisa balik deui ka dalapan bulan katukang kuring pasti ngawaro. Kuring pasti ngéléhan kawas biasana. Geuning dihenteu-henteu gé sagala omongan akang téh aya benerna. Malahan loba kénéh benerna tinimbang salah. Malah karasa pisan ku diri sorangan ayeuna mah. Éta atuhda ceuk pangrasa mah ucapan-ucapan akang téh matak nurih kana ati. Ngageri. Lian ti éta geuning kanyaah akang harita mah kawas anu ngurangan.

Beu. Geuning mun rék dibabandingkeun mah manéhna jeung akang téh mémang jauh pisan bédana. Haatna. Perhatianana. Akang anu dirasa ku abdi cuek bébék, kawas anu teu nyaah jeung perhatian, tapi geuning akang anu paling ngarti kana kahayang kuring, kana eusi pikiran kuring. Mun mah kabéh jalma euweuh nu apal kana kereteg haté kuring, akang mah surti sanajan kuring teu balaka ogé.

Naha ieu nu disebutkeun jodo téh, Kang. Urang reureujeungan aya kana lima taunna, ayeuna bet pasalingsingan. Urang lumampah kana sagara cinta séwang-séwangan. Kuring lunta ka laut kidul sedeng akang ka kalér mapay sagara. Muru lampah nu masih kénéh lampar tur tacan kaidrok naon anu bakal disanghareupan. Kuring saminggu deui rék rapalan sedeng akang karék dua minggu papacangan. Meureun ieu nu disebut jodo téh, Kang. Kawas kieu. Teu disangka-sangka lalampahan urang baris ditungtungan ku kapeurih. Kapeurih urang duaan. Taya saurang ogé nu apal. Kang. Di dieu di Cipanas, urang pada-pada muka rusiah sewang-sewangan. Dibeungkeut asih nu teu bisa ngahiji. Ditalian ku kacinta nu pada-pada ngaleupaskeun ranggeumanana.

 ***

"Bral geura miang jungjunan. Waktu nu baris disorang tong dipimelang. Kaduhung nu geus kalarung ulah waé dipigandrung. Kahéman aya dina diri urang. Kacinta aya dina satiap rénghap nu marengan. Geus cunduk kana waktuna tali kaasih urang udar tina kanyataan. Mun mah diparengkeun rasa amis dina sakolanding cai kahéman urang kudu ngamuara ka sagara séwang-séwangan, hiji mangsa bakal datang mamanis rasa dina haté urang...." ceuk akang ngaharéwos basa keclak cimata maseuhan kana lahunan.

Peuting teuing ku jempling. Tiris kawas nu ngahariring. Nganteur lalakon urang. Marengan kasono nu lawas kapegat duriat kawalat. Geter kahéman gumulung dina mumunggang peuting. Panasna cai panas marengan ngagolakna haté urang nu pada-pada ngaleupaskeun kasono. Kaasih lir manggih kapeurih.

Bandung, 2012


Label: , 2 pairan | edit post
Sésa Baluas (Galura edisi III Juni 2012)
Iwan M. Ridwan

Mun mah baheula kungsi boga cita-cita nincakeun suku di Cilegon  téh seja suka bungah dina kariaan panganténan aceuk, ayeuna robah pabalik arah. Éstuning patukang tonggong jeung naon anu kungsi disawang. Diabringkeun téh lain dikawal ku mobil pulisi bari tumpak sédan réréndéngan, tapi jero ambulan anu sirineuna ngalanglaun sapanjang jalan. Nyingray-nyingraykeun antrian patalimarga. Dipapaés keclak cimata nu asalna ngabedega tina sora-sora kacangcaya.  Sora-sora handaruan. Sora jumerit balilih. Kapiuhan. Sabab taya nyangka bakal kajadian. Baju aceuk nu baheula dicita-cita gaun panganténan niru gaya Kate Middleton, ayeuna mah ukur boéh dirurub asiwung. Teu. Teu leuwih ti kitu. Teu sugan maké makuta dipapaés manglé atwa kembang roncé.  Awak nu sampulur ayeuna duka kumaha ayana. Seuseut seuat gesan ngabayangkeunana. Saréréa taya nu wasa. Dalah anu kuat muka tamela ogé ukur uwa, rama salira. Uwa istri sareng enin mah tiba ngayukyuk kapiuhan deui waé.

Ti Jakarta ka Cilegon téh lain perjalanan meumeueusan. Tapi lalampahan anu ngemplad dibarung ku cimata mah. Lila. Ketir. Waas jeung baluas. Panas nyongkab sajajalan. Keur mah miang saméméhna ti Cianjur, teu sirikna geus taya nu dirasa. Kacapé. Katunduh. Lapar jeung hanaang. Teu ieuh bisa mangaruhan kana diri nu hayang geura-geura nepi. Ruing mungpulung jeung kulawarga nyeungceurikan nu teu walakaya. Nyeungceurikan nasib nu tumiba ka diri aceuk. Eumh. Mun mah dina manah kulawarga taya iman ka Nu Maha Kawasa, sigana geus kumaha boa. Sagala dipeupeuskeun. Sagala dijejewét bakating ku soak. Mungguh kitu kahayangna nafsu mah. Enya ukur kaimanan jeung kaikhlasan anu salalawasna marengan téh. Nya kayakinan ka Mantenna pisan anu satékah polah jadi panguat ka diri masing-masing. Seja marengan. Jajap ka pamatuhan anu salalawasna. Bakti anu panungtungan.

Eumh. Aceuk. Bet teu kusangka aceuk ningalkeun ku cara anu kieu. Ku cara anu tragis. Asa cikénéh urang téh reureujeungan. Di kampus. Di kontrakan. Enya. Urang kungsi sagulung-sagalang duaan. Sakontrakan. Malah cindung aceuk sareng kabaya urut wisuda masih kénéh aya dina lomari abdi. Seungitna nyambuang kénéh seungit aceuk. Sataun gé acan urang pipisahan, naha bet kudu pisah salawasna. Pisah tanpa pamit. Pisah anu teu kungsi ngedalkeun pipisahan.

Aceuk, mun apal bakal kieu jadina, abdi mah moal ngidinan Aceuk lunta ka Jakarta seja nohonan panggilan kerja. Geuning harita Aceuk mani bungah pisan kacida sasatna lulus kuliah langsung ditarima digawé. Enya atuh éta pagawéan téh anu salila ieu dicita-citakeun ku aceuk. Jadi réporter. Cenah saur aceuk kénéh, jadi réporter mah kawas anu boga surat sakti. Rék ka mana ka méndi ogé pasti bisa. Milu kaditu milu kadieu téh teu sugan disaha-saha da geus puguh aidina. Geus jelas kaperluanana. Seja ngabéwarakeun ka balaréa anu teu weléh nganti info anyar dina sagala widangna.

Jadi réporter mah moal kuuleun atawa kurung batok, saur aceuk. Teu kawas gawé kantoran anu ulukutek sapopoé di jero rohangan bari jeung kitu-kitu kénéh. Réporter mah gedé pisan pangalamanana. Bakal nyaho itu ieu. Dalah lain ngan saukur pelesiran di jero nagri, ka luar nagri ogé teu pamohalan bakal ngalaman. Bakal nyeuseup hawa nagara deungeun. Bakal nincak taneuh deungeun. Ulah hayoh waé urang deungeun-deungeun anu ngalanto ka urang, tapi urang gé kudu sarua bisa nganjang ka nagara maranéhna.

Jadi réporter, pangarti urang bakal leuwih nambahan. Kumaha tatacarana nyanghareupan kajadian, ngawawancara jalma anu kalibet dina éta kajadian, tuluy diringkes jadi berita anu penting, tuluy deui dilaporkeun ka pamiarsa di imah ku basa jurnalis. Ku kekecapan anu éféktif tur pikahartieun ku sakumna golongan. Mémang salila ieu abdi sareng aceuk ngagugulung basa jeung kalimah, tapi apanan moal sarua anu diajarkeun di bangku kuliah jeung anu diterapkeun di lapangan dina prak-prakanana.

Anu leuwih punjul ti éta apanan salila ieu urang téh maké basa Sunda, diajar basa Sunda, undak-usukna, sagala rupana. Tapi geuning anu dipaké mah Basa Indonésia jeung Inggris. Kitu saur aceuk. Enya aceuk mah geuning mani calakan dina sagala bidang téh. Teu sirikna nyanghareupan pasualan anu anyar ogénan kawilang gampang pikeun ngungkulanana. Itu ieu téh gampang nerapna. Enya ceuk sasaha ogé aceuk mah calakan. Dalah saur dosén ogé aceuk mah pangonjoyna di kelas téh. Geuning sok seueur dosén anu nyabit-nyabit nami aceuk pami nuju di kelas abdi. Tuh, cenah, tiru mah Néng Ismi préstasina teu weléh nyongcolang. Boh di kampus atawa di luar kampus. Karya-karya aceuk teu sirikna unggal minggu medal di média masa. Sok isin sakapeung mah pami tos émut ka dinya. Abdi mah mani sakieu ayana. Jauh bumi ka langitna pami dibandingkeun sareng aceuk mah.

Lian ti éta aceuk mah ka sasaha gé teu weléh némbongkeun paroman anu hadé. Campur gaul ka sasama éstuning teu bauan. Sasaha teu weléh diwanohan. Enya henteu sotéh jalma saliwat anu panggih di jalan. Bet piraku teuing atuh ka jalmi anu teu kenal mah ngadadak diwawuhan. Sakirana teu penting mah geuning aceuk gé sok milih cicing. Tapi dina waktuna aceuk  kudu aktif, nya didinya pisan aceuk némbongkeun kaparigelan. Bubuhan éta meureun cukang lantaranana aceuk ditarima jadi réporter téh. Dumasar kana pribadi aceuk anu gampang soméah kanu anyar wanoh. Teu sugan sieun didegigan atawa teu dianggap. Ari salira mah tos puguh, geulis.

“Salila niat urang hadé, tong kudu sieun meunang kagoréngan ti batur.” Kitu waleran Aceuk pami ditaros masalah éta. Ditungtungan ku imut. Dilak panon aceuk teu weléh ngalangkang dina kongkolak mata. Rigig aceuk, itu ieuna. Pangpangna mah panyumanget aceuk ka diri abdi nu teu weléh saat. Mun mah ayeuna rék disaruakeun jeung waktu katukang, meureun abdi téh geus teu boga nu nyumangetan diri. Enya sok sanajan aya Kang Déndi anu nyaah pisan kaabdi. Tapi geuning teu saruwa kanyaahna jeung aceuk salaku lanceuk ka adi. Kang Dendi mah teu bisa ngagantikeun aceuk. Ah bet sasaha ogé moal aya nu bisa ngagantikeun aceuk.

Kanyaah aceuk lain kanyaah anu dumasar kana cinta jeung resep. Kanyaah aceuk lain kanyaah papada awéwé antara indung jeung anak. Tapi kanyaah aceuk kanyaah nu dibikeun ti lanceuk ka adi, ti papada awéwé anu rumasa boga nasib anu sarua di tempat ngumbara, saperjoangan, sadiri sorangan. Kanyaah aceuk ka diri abdi kawas kanyaahna ka diri aceuk sorangan. Kitu deui sabalikna.

Harita basa aceuk lunta ka Jakarta téh bet asa ku baluas. Asa ditinggalkeun ku diri sorangan. Asa leungit pangacian. Asa leungit lelembutan. Geuning harita teu bisa diupah-apéh ku Kang Déndi anu salawasna marengan abdi kalayan daria. Tapi da angger wé rarasaan mah taya nu bisa nyaah kawas aceuk. Enya bisa leler téh harita ku paménta aceuk anu cenah ulah diceungceurikan anggursi silih du’akeun. Apanan komunikasi mah bisa salalawasna kahubung.

Sataun ti harita abdi wishuda. Saurna aceuk teu tiasa sumping da gaduh tugas liputan di luar kota. Enya kitu ayeuna mah kagiatan aceuk téh. Teu weléh bur-ber kaditu kadieu seja ngudag berita. Nya keur abdi mah teu bisa majar kumaha. Jeung teu kedah nyungkeun hapunten aceuk, abdi surti kana kaayaan aceuk. Geuning saur aceuk urang silih doakeun waé ti kajauhan. Sing lulus mulus berkah salamet. Enya kitu pisan anu dipiharep ku saréréa ogé. Alhamdulillah abdi di dieu tos lulus mulus berkah salamet wisuda mah, kantun milari padamelan. Tapi naha geuning aceuk anu ku abdi didoakeun téh bet henteu ninggang di lulus mulus berkah salamet téa? Aceuk mah bet meunang kamusibatan anu gedé kacida. Rohaka. Bencana anu ngageunjleungkeun alam dunya. Khususna dua nagara, Indonesia jeung Rusia. Muh mah lain aceuk anu harita kabagéan liputan dina penerbangan Sukhoi Super Jet 100, meureun moal ngalaman dugika kieuna.

Eumh. Ieu cimata abdi teu saat-saat marengan dunga pangjajab nu pamustungan. Marengan aceuk nu mulih ka jati mulang ka asal. Bet jadi paranas tiris kieu aceuk mun seug émut ka aceuk anu saméméh nyat unggah kana kapal aceuk wawartos ngalangkungan BBM, bari jeung ngapdet status @Sukhoi Super Jet 100. Sedeng display poto aceuk nuju nyepengan mic dynamic anu nganggo triangle teve trans. Aceuk wawartos bangun anu suka bungah. Mun mah harita abdi apal kapal bakal ragrag di Gunung Salak, pasti abdi ngahulag. Pasti abdi keukeuh peuteukeuh aceuk ulah ngiring.

Teu. Teu wasa aceuk. Abdi teu wasa naha ieu cimata anu teu saat merebey ngamalir jajap ka liang lahat. Mun mah baheula kungsi boga cita-cita nincakeun suku di Cilegon  téh seja suka bungah dina kariaan panganténan aceuk, ayeuna robah pabalik arah. Estuning patukang tonggong jeung naon anu kungsi disawang. Diabringkeun téh lain dikawal ku mobil pulisi bari tumpak sédan réréndéngan, tapi jero ambulan anu sirineuna ngalanglaun sapanjang jalan.
Bandung, 28 Mei 2012
Label: , 0 pairan | edit post
Dunya Maya (naek citak Mangle edisi 10 Mei-16 Mei 2012 no.2373)
Bengkel Ngarang Sunda
Ku Wini Fitriani


Hudang saré muka laptop, saméméh indit kuliah muka laptop, di kampus muka laptop, balik ti kampus muka laptop. Kitu jeung kitu wé gawé téh. Tangtu waé lain ngan saukur dibuka éta si laptop téh. Facebookan mimindengna mah, atawa twitteran. Ngerjakeun tugas atanapi skripsi mah kumaha engké wé. His! Tapi teu jaman kétang ayeuna mah fb-an jeung twitteran maké laptop atawa komputer, Blackberry dong, Android, atawa tab (naon wé mérekna mah), nu penting gaya. Geus jadi trénd di kalangan mahasiswa mah BB téh, meusmeus BBM-an. Mimiti mah sugan téh BBM téh “Bahan Bakar Minyak”. Ayeuna mah geus boga BBna, kalah bosen kuring mah.
Teu dimana-mana ampir sakabéh jalma nu boga HP kasebut canggih, pasti éta HP téh dikeukeuweuk. Aya nu ngajak ngobrol gé haré-haré wé, sakapeung mah sok disebut autis nu kitu téh. Asyik dengan dunianya sendiri. Leuheung mun keur cicing, ieu mah meuntas jalan raya gé ngeukeuweuk HP. Kumaha mun jegér téh katabrak. Boh jalmana boh HPna meureun bubuk harita kénéh. Kaasup kuring, teu jauh jeung nu lian, sok autis sorangan mun geus anteng jeung Android téh. Resep kénéh maké Android, padahal BB boga 3. Ah horéam mawa HP loba-loba bisi disebut adigung. Kuring mah resep kénéh twitteran daripada fb-an téh. Cenah ceuk batur mah twitter leuwih highclass tibatan fb. Padahal mah lain ku kitu-kitu teuing, kuring mah haro remen-remen teuing muka fb téh, bonganna sok aya si éta online waé. Matak panas sagala rupana. Teuing kunaon, padahal batur gé loba nu sok online waé, tapi ka si éta mah kuring asa teu resep.
Moal ngagugulung katugenah asalna mah, sieun. Enya sieun ku rupa-rupa kasus kajahatan nu asal muasalna tinu masalah jejaring sosial. Pan loba kriminalitas nu dilantarankeun ku facebokk, twitter jeung sajabana. Aya penculikan, perdagangan manusa, transaksi illegal, pemerkosaan, jrrd. Bararaid pokona mah. Loba ogé nu meunang kabogoh tinu jejaring sosial, meunang pagawéan, nu jadi artis téa mah. Ah rupa-rupa pokona mah. Geus jiga museum atawa perpustakaan hirup sugan mah jejaring sosial téh, naon sakur nu euweuh bisa ditéang ngaliwatan jejaring sosial éta. Gaya nya dunya teh ayeuna mah, aki nini atawa uyut urang mana nyahoeun kana fb atawa twitter. Ceuk basana ayeuna mah, kuper mun teu nyaho fb atau twitter téh. Malah cenah mah loba deui aplikasi séjén, tapi kuring kurang apal.
Ayeuna mah ambek-ambekan ditulis dinu fb, nyepétan batur dinu fb, bogoh ka jalma gé tulis dinu fb, ah pokona mah jejaring sosial geus jadi ajang curhat wé. Nepikeun ka ngado’a ka Allah gé dina fb. Na gusti Allah sok fb-an kitu?... Tara meureun nya? Tapi da kitu kanyataanana kétang. Moal bisa dihenteu-henteu, moal bisa disumput-sumput, manusa jiga nu geus kacanduan ku dunya maya téh.
Balik deui ka si éta. Enya si éta nu ngabalukarkeun kuring horéam muka fb, muka twitter. Teuing kunaon ayeuna-ayeuna asa héwa pisan ka manéhna téh. Teu pira padahal mah masalah status. Manéhna mindeng pisan update status ngeunaan sagala rupa. Mimitina mah kuring resep, simpatik kana status-status manéhna téh. Tapi….naha kadieunakeun mah jiga nu sombong. Meus-meus update status. Teu sirikna samenit sakali. Ongkoh deuih ayeuna téh manéhna geus lulus kuliah, tinggal wisuda. Bungah meureun kana kituna mah. Silih bales koméntar jeung babaturanana, jeung dosén pembimbingna. Babaturan kuring, si Kokom sok ngomong kieu :”keun wé atuh May, baé si éta nulis status mah, meni sok riweuh sorangan, da batur ieuh!” kitu pokna téh.
Dipikir-pikir bener ogé nu diomongkeun ku si Kokom téh, naha kuring séwot nya? Jiga nu kebakaran jénggot ceuk paribasana mah. Naha enya si éta téh sombong? Atawa kuring waé kitu nu panasan? Padahal batur gé loba nu nyieun status leuwih ti si éta, tapi kuring teu nanaon. Ti baheula mimiti asup kuliah, mun aya kagiatan-kagiatan kampus téh kuring jeung manéhna sok gawé bareng dina kapaniciaan. Manéhna sok kapapancénan jadi sekretaris waé, kuring mimindengna mah jadi humas. Da sabenerna mah kuring hayang pisan jadi sekretaris, sabab ti keur sakola kénéh di SMP, SMA kuring geus bisa kana tulas-tulis mah. Malah si éta mah euweuh nanaonan dibanding kuring mah. Ngan nu matak teu nyogrog-nyogrogeun manéh téh da rada éra, sabab manéhna mah dipilih ku barudak, nya dipercaya ku babaturan kuring, lain saurang dua urang tapi ampir sakelas. Puguh wé kuring teu bisa kumaha. Nepikeun ka ayeuna manéhna geus lulus, kuring sok rajeun kapanasan. Manéhna mah jiga nu teu ngarasa nanaon, tiis wé. Boa-boa kétang, manéhna nyaho kuring teu suka  ka manéhna, ngan api-api teu nyaho. Geuleuh atuda, meus-meus nulis status ngeunaan kalulusan atanapi wisuda. Kuring gé nyaho lah manéhanana geus lulus téréh wisuda, tapi ulah digembor-gemborkeun teuing, katingalina téh sombong. Enya kitu sombong? Atanapi ngan ukur katingalina wungkul? Ngan saukur rasa sirik pédah kuring can lulus jiga manéhna? Ah teuing atuh, nu puguh mah kuring héwa ka manéhna.
Harita kungsi kuring sura-seuri, ngalaméhan manéhna. Da puguh kuring keur aya pangabutuh. Ménta sumbangan keur ngado ka babaturan, nya si Kokom téa. Manéhna méré. Ku kuring téh dipuji-puji. Bageur pisan ceuk kuring téh. Manéhna mah ngan ukur seuri, tara loba omong. Sanggeus bérés éta mah kuring téh baeud deui wé. Jahat pisan atuh kuring téh nya lamun kitu mah? Bageur lamun keur aya butuhna wungkul. Teuing kunaon atuh ayeuna bet ngéwa kacida. Haté téh beuki panas waé, komo mun ningali si éta babarengan jeung kabogohna, dianteur jemput ka kampus ku kabogohna. Éh…naha nya kuring bet panas?...lain timburu, tapi sirik, sabab kabogoh kuring ayeuna keur jauh. Enya jauh, beubeureuh téh keur aya di luar kota, di Papua, balik ka lemburna. Enya gé beubeureuh kuring urang Papua, tapi da rupana mah teu jiga urang Papua nu harideung, buukna galing. Kabogoh kuring mah jiga urang Sunda. Urang Sunda nu kulitna teu héjo carulang, tapi sawo asak, nu asak pisan, ampir buruk. Buukna gé teu galing, tapi gimbal. Heueuh gimbal, ampir nyaruaan sayang manuk. Karesepna téh kana band atuda kabogoh téh. Matak kuring resep mun diajak ku manéhna maturan manggung. Pan wawuhna gé tina jejaring sosial kénéh. Heueuh jigana mah kuring gé sok kapanasan téh pédah éta meureun. Pédah kabogoh jauh.
Ayeuna mah si éta katingali arang fb-an atawa twitteran. Teuing kunaon, horéameun meureun ningali status-status kuring nu mindengna mah nyindiran jeung ngagosipkeun manéhna. Sok katingali kétang, sakapeung manéhna onliné, tapi mun pareng kuring keur online, nu kuring sok buru-buru di offlinekeun. Haro. Jeung rada sieun deuih, jigana manéhna geus apaleun yén kuring mikangéwa manéhna. Ayeuna mah masing-masing wé ah. Kuring horéam muka fb deui, onlén deui. Éh aya nu poho, ti tadi nyarita téh kuring can ngawanohkeun diri. Ngaran kuring Maya. Cing saha waé nu sok online, tong poho nya, add kuring MayaPanasBarananSadunya, follow ogé kuring di MayacelaluXirikcamaKamuh. Wilujeng tepang sareng simkuring di dunya maya.


Tanjungsari, 28 April 2012
Label: , 1 pairan | edit post
Raja Kota! Raja Kota!
Fitri W
Carpon : Derry Hudaya

“Di kota aya kakawasaan, kaagungan, jeung kasarakahan,” ceuk enin Kartini. Ieu mah lain, lain Kartini nu kungsi nulis surat-surat sakti ka urang Walanda. Lain Kartini nu saban taun haben dimilangkalakeun, direuah-reuah ku cara nu béda-béda. Direuah-reuah ku sakumna rahayat Indonésia. Ieu mah ngaran lengkepna téh Tini Kartini. Sakali deui, ieu mah sanés Radén Ajeng Kartini, kaulanun, tapi Tini Kartini.

Enin Kartini téh ari pikiran jeung ide-ide hirupna mah teu éléh ku R. A. Kartini. Hébréd, éh hébat. Uing sorangan minangka incu tegesna, nalika campur gaul jeung masarakat di lembur téh boga sikep kaleuleuwihi dipikir-pikir mah. Umaing. Teu sirikna leumpang gé ditegep-tegep, dada gé siendeu-sendeu, da boga rasa aing réa kapécrétan komarana.

Piraku atuh ninina hébat, bisa ngarang carpon Nyi Karsih, ari incuna bet leumpang ogé rerampéolan siga kurang giji. Turus kulawarga nu punjul mah lainna kudu pinter ngajaga komara kulawarga. Mun teu bisa ku cara mikir panceg, bisa-bisa leumpang ajég atuh. Naon wé nu kaduga, hiji-hijieun.

Kapan keur sakacamataneun uing mah enin Kartini téh taya duana. Boh lalakina boh awéwéna, boh kolotna boh budakna, boh cacahna boh ménakna, dalah nu geus taya dikieunna gé teu munasabah, kungsi wanoh tur ngadama-dama enin Kartini. Mun bohong, wani sumpah pocong! Éh, wani kasép maksud téh.

Réa, réa pisan nu ngahajakeun nepungan enin Kartini, utamana mah kaum wanoja éta gé. Da ari lalaki sok aya basa éra, sok aya rasa géngsi. Ari para wanoja téh datangna taya deui lian ti  ménta bongbolongan tina pasualan-pasualan nu disanghareupanana. Angot mun maranéhna rék nyanyabaan jauh, rék saba kota. Bubuhan énin Kartini kapercaya, apal kumaha suklak-siklukna kota. Damis kota, cepil kota, korong kota, tepi ka pinareup kota, enin Kartini mah tong ditanya.

“Di kota aya kakawasaan, kaagungan, lengkep jeung kasarakahanana.” Éta anu namper dina alam pikiran uing tina sakur caritaaan enin Kartini ngeunaan kota téh. Sasat dina mangsa séjénna, enin Kartini numbu catur deui, “Kakawasaan, kaagungan, jeung kasarakahan éta téh dipimilik raja-raja kota, Cu. Matak enin mah milih hirup di lembur waé, sangkan teu kagunasika ku anu kararitu. Jaman harita, Cu, aya salah sahijina raja kota nu disebutna téh dalem…”  

Dalem téh pamajikanana moal kurang ti opat. Selirna balatak. Anak-anak selir, aya kalana rék dijadikeun selirna deui, kawantu teu wawuh ka turunan sorangan. Pamajikan jeung selirna téh leuwih réa ti béntang, boa. Upama disapertikeun deui mah dalem téh siga bulan purnama. Bulan purnama, tapi jerona bangkarak hungkul. Alus ti luarna hungkul, méncrang ti kaanggangan. Kaagungan dalem reujeung kakawasaan dalem salaku raja kota moal dianggap, satungtung teu cumpon jadi bulan purnama nu dikurilingan ku béntang-béntang mah. Béntang nu matak weureu mun dibilang.

Tina éta caritaan, timbul  sawatara kapanasaran dina diri. Naha raja kota jaman ayeuna sarua jeung raja kota jaman enin baheula? Mun téa mah geus robah, naha jadi alus? Atawa nyucud kalah beuki goréng patut? Atawa nu robahna ukur ngaran, wujud, jeung tempat panyalindunganana?

Nincak taun 2015, uing manjing déwasa, geus nguntup hirup di kota pikeun neuleuman satungkebing kapanasaran nu pajeujeut dina masataka.

Kabeneran pisan, wedal uing téh Saptu. Ceuk mang Ihung, dukun sakti mandraguna ti Cianda, wedal Saptu mah sok panceg niat cenah. Tara gancang reuntas angen-angen. Tah, uing gé ka kota téh teu disaluyuan ku sasaha mimitina mah, ngan pédah uingna teu éléh géléng ku sasaha. Éjégélér. Pamustunganana mah pada ngidinan.

Anu tadina ngahulag-hulag téh teu burung mekelan. Aya nu mekalan duit, aya nu mekelan jampé gelut, ogé aya nu mekelan alamat imah pikeun uing cicing salila di kota. Malah enin Kartini mah mekelan pituduh sagala rupa. Nuduh-nuduhkeun sakur kawawuhanana nu dianggap bisa ngarojong cita-cita uing. Aya Pa Dédén, Haji Romyan, Céng Ayih, Prof. Edi, jeung Drs. Aris Absurd bandar bawang. Sok sanajan kitu, sabab uing mah boga karep sorangan, hayang boga kawawuhan gé ku cara sorangan wé.

*

Sadatangna ka kota téh teu burung boga babaturan, najan ukur hiji-hijina. Uing sok rajeun milu dahar di imahna, idek-liher di imahna. Remen diajak wisata, babarengan jeung kulawargana. Mimiti panggih jeung manéhna téh nalika uing luntang-lantung, teu paruguh laku. Harita manéhna keur luwa-lewé di sisi jalan raya. Siga budak satepak ditilik saliwat mah, padahal saumuran jeung uing.

Teu apal jalan balik ka imah, cenah. Tadina keur ulin ngoconan kalangkang, terus nyasab, los-los ka jalan nu teu kungsi kasorang. Numpak mobil umum bising aya culik, jeung teu apal di mana turunna. Dipangmegatkeun taksi anggur nyarékan uing laklak dasar. Atuh horéam-horéam ogé tungtungna mah dianteurkeun, diakod tepi ka imahna pisan.

Ieu budak téh bodona alahbatan urang lembur singkur, bau cikur, katuruban ku langit hapur. Padahal mah manéhna téh budak beunghar tur nyakola. Tapi asa gampang pisan dibobodona. Gampil pisan, kaulanun. Hayang itu hayang ieu ogé asal bisa ngolona, pasti ditedunan. Budak bodo téa atuh, ngaranna ogé kapan bodo. Ah, mun aya kecap bodo téh uing mah sok inget kana comro, oncom di jero téa kalulanun, sok hayang tuluy ngahuapkeun!

Ari uing mah pinter, kapan titisan enin Kartini. Turug-turug uing mah kungsi dikukusruk, dititah macaan buku di pabukon enin Kartini béak-karep. Dilelep-lelep kana buku filsafat, buku psikologi, buku antropologi, katut novel-novel karangan sastrawan nu meunang hadiah nobél. Buku pikeun ngabedahkeun balong gé aya kétang di pabukon enin Kartini mah.

Satemenna asup di akal mun uing leuwih pinter batan budak raja kota téh. Manéhna mah sakola ogé rarahulan. Tara daék maca buku-buku acan. Réa meuli buku téh lain keur bacaeun, tapi keur pamér ka batur-baturna wungkul. Mun aya pancén ti sakola ogé kalah nitah babu pikeun migawéna. Katurug-katutuh ku bapana nu tara katangén daék nyontoan. Najan enya aya lomari buku, dikacaan, eusina saehem, tapi da tara ditoél-toél acan. Bararesih bukuna téh. Matak pantes mun anakna gé kitu, ngaheulakeun gaya. Otakna beresih tina elmu pangaweruh.

Sok sanajan bodo, deukeut-deukeut kana disebut comro, ari mangpaatna mah lain lumayan. Bapana babaturan uing pisan nu jadi raja kota téh. Teuing raja kota tina minyak, teuing raja kota tina éngsél, teuing raja kota tina kondom, teuing raja kota tina nanahaon. Raja kota jaman ayeuna mah araranéh kasangtukangna téh. Malah aya nu sajarahna tina batu-batu tarahal di jalan ka jarian. Baladna téh tai kotok. Demi bapana babaturan uing disebut raja kota téh katilik tina ciri-cirina, teu jauh béda jeung dalem atawa raja kota baheula nu kungsi diguar enin Kartini.

Ieu Raja kota téh imahna nya gedong nya sigrong, nya jangkung méh ngajul langit paul. Jalma-jalma alajrih ka dirina, kalawan teu wajar. Éta wé, upama aya nu kabeneran pasanggrok di jalan, jalma-jalma téh mararanggutna édan-édanan, méh-méhan ruku, méh-méhan sujud siga ka Pangéran. Jalma nu laleumpang dihareupeunana ogé nyalingray, nyarisi heula, méré jalan ka raja kota. Atuh polisi lalu lintas ogé remen pahibut jadi pangawal pribadina. Nalika raja kota jalan-jalan tumpak mobil impor hasil ngajual kota Jakarta atawa ngagadékeun pulo Papua; salian ti ngajaga kaamanan, polisi téh kudu bisa ngalancarkeun lalampahan kangjeng raja kota.

Cacak-cacak wawuh ka ieu raja kota, rasa sebel mah mundel. Ningali manéhna di jero mobil, cukukuk-cakakak bari tetelepon. Teuing jeung saha-sahana, teuing penting teuing henteu obrolanana dina telepon téh. Teu hayang ngadéngékeun. Polisi karunya mah, nya panas nya macét, kudu ngawal maké motor butut, kudu nyingray-nyingraykeun sakur kandaraan nu sakirana ngahalangan. Upama datang balai binti bahaya, tangtu waé, éta polisi nu pangheulana ngajehjer di jalan téh. Bener polisi mah, toh pati, béla jiwa jeung raga téh enya-enya.

Tapi, aya deui nu leuwih pikarunyaeun batan polisi, nya éta mobil ambulan. Najan rusuh, sirineuna hurung jejeritan ménta jalan, tara-tara acan aya polisi nu ngaping marengan. Aya kalana kalah kudu nyisi heula, alatan raja kota rék maké jalan. Duh, karunya téh! Ceuk babaturan uing nu bodo mah, budakna raja kota téa, “Naha bet gering nalika bapa rék angkat momobilan? Jadi wéh kudu ngéléhan jalan. Matak gé gering téh kudu apal jadwal pelesir raja! Raja kota!”

Sanggeus apal kana pirang-pirang talajak anu nuduhkeun kana kaagungan, jeung kakawasaan raja kota, ras uing inget deui kana caritaan enin Kartini nu pandeuri: “Raja kota téh, ditilik ti luar mah siga bulan purnama, buleud, dikurilingan ku béntang-béntang nu moal kabilang. Wanita-wanita suci kapaksa kudu ngalayanan birahi nu timbul tina kasarakahanana.”

            Disidik-sidik, ditelik-telik, raja kota téh beuteungna bucitreuk buleud. Sirahna bolénang buleud. Panonna siga jéngkol, dua baruleud. Jangkungna sajeungkal jeung lébar sajeungkal jadi buleud. Ceuk pikir téh, nyaan, caritaan enin Kartini pisan. Buleud! Siga-siga bulan purnama raja kota téh. Tapi, ditenget-tenget dina hal pamajikan jeung selir mah béda. Raja kota jaman ayeuna mah pamajikanana ukur hiji. Teu boga selir, teu réa-réa teuing béntang disabudeureunana. Heuheuy deudeuh, raja kota téh nalipak manéh!

Geus ngarasa cukup kalawan bukti-bukti sohéh tepi ka bubuk leutikna mah, uing ngagutrut nulis surat. Lalampahan uing jeung sagala bukti nu kapanggih di kota ngeunaan raja kota utamana, ku uing ditulis banget daria dina surat. Nulisna gé ipis-kandel, diaplén maké pulpén cair. Teu kalis ku kitu geuning nulis surat téh. Saban surat diwewejek, teu kungsi tamat. Terus uing nulis deui nu anyar, nyusul-nyusul eusi kecap jeung kalimah tina kapanasaran.

Ngan kitu jeung kitu gawé téh, nulis surat keur enin Kartini. Teu angeus-anggeus.  Padahal eusi suratna mah saménél, rék nepikeun yén caritaan enin Kartini ngeunaan raja kota téh kabuktian ku mata jeung ceuli uing sorangan. Raja kota baheula jeung raja kota ayeuna sarua baé. Ngan geus robah ngaranna, lain dalem deui ayeuna mah. Pamajikanana ukur hiji. Teu boga selir. Duka nalipak manéh, duka pédah nyaah ka nu jadi pamajikan. Duka. Anu ébréh  kasaksian mah, pamajikan raja kota téh ditatap jeung diusap. Komo deui upama ngilikan foto-foto kulawarga di ruang tamu mah, foto-foto dina koran jeung majalah mah, atawa tina vidéo nu diputer dina siaran telepisi, raja kota téh kacirina nyaah ka pamajikan. Boga béntang hiji gé geus cukup pikeun raja kota jaman ayeuna mah! Meureun éta parobahanana téh. Sakitu.

            Haben ngagutrut nulis surat, kari sapoé deui kana jejeg itungan sataun. Babaturan nu belet tapi budak raja kota téh nelepon uing, rawah-riwih teu paruguh. Lantaran uing weléh teu ngarti kana naon-naon anu diomongkeunana, manéhna nutup telepon. Laju ngirim és-ém-és, nu unina nepikeun yén bapana geus tilar dunya. Subuh, sabada balik ti panyabaan. Étaeunana ngacung ka luhur. Geus dijampéan dukun lepus ogé teu ngulapés-ngulapés. Meureun ieu nu bakal jadi kaajaiban dunia ka dalapan teh.

            Nampa és-ém-és samodel kitu, uing ngahuhuleng sawatara jongjongan. Aya reuwas aya atoh, pagalo jadi nanahaon ngaranna téh. Teu lila uing gesat-gesut, indit rurusuhan. Mun teu kaburu ka imahna, meureun kaburu ari nungkulan dikurebna mah.

Sajajalan, nu jadi pikiran téh éstuning étaeun hungkul. Étaeun nu aya dina és-ém-és.

*

Langit ceudeum. Langit buburinyayan. Di langit siga keur aya perang Bubat, siga perang Troya, siga perang Salib nu rohaka. Sorana langit wuwuh matak murudul tai ceuli, matak caroplokkan tulang-tulang iga. Langit téh siga-siga milu sedih kingkin, ngan sedihna bobohongan, da cur hujan mah henteu geuningan.

Babaturan uing kasampak téh keur deku bari ngaramesan taneuh beureum. Batur-batur ngadaro’a, manéhna mah anggur ceurik gogoakan. Leuwih dramatis batan drama Dr. Chivago-na Boris Pasternak, atawa sajak pamflet W.S Rendra.

“Bapa, naha bet maot téréh-téréh. Atuh saha nu masihan deui abi jajan. Mamah mah kapan cedit. Ah, bapa mah bet waka maot. Abdi téh kapanan teu acan gaduh mobil, acan gaduh bumi, acan tamat sakola, acan nikah. Padahal mah engké deui maotna, atuh pa, pami abdi tos maot…”

Sagala ditataan. Sagala disasambat. Anu keur ngadaro’a mah teu pati engeuh, harusu naker munajat ka Anu Maha Kawasa, supaya nu dikurebkeun harita dicaangkeun alam kuburna, ditampa iman jeung islamna, jeung sajabana, jeung lian ti éta.

Keur kitu, di tukangeun uing pisan bet kapireng aya nu haharéwosan. Tapi bangun ngahaja sangkan uing bisa milu mirengkeun.

“Papih, papih ti endi. Teu uyahan, ti baheula mula jangji rék mangmeulikeun mobil jeung imah, teu ngabukti tepi ka kiwari. Ditatagih kalah nyacampah, si kasebelan téh…”

Uing malik ka tukang, taya sasaha.

“Terus pindah kanyaahna ka Si Anggi, terus ka Si Anna, terus ka Si Aci. Terus pura-pura nyaah ka nu séjénna deui, ka nu alanyar. Ka urang mah teu kungsi ngelol-ngelol deui mangkeluk gedé siki kanyut téh. Si bangkawarah. Padahal beungharna jeung kasenanganana téh tina késang urang-urang …”

Uing malik deui ka tukang, angger euweuh sasaha.

“Meujeuh wé mun aya nu ngabaruang ku obat kuat tepi ka over dosis gé. Aya nu sarua katipu sigana mah. Siga nu kalaman ku urang meureunana, nya? Hmm… Tepi ka waktu rék di kurebkeun, étaeunana terus ngacung cenah, euy! Meujeuh… Over dosis obat kuat…”

Uing malik deui ka tukang, nu katilukalina, angger euweuh sasaha. Éh, éta mah asa nu ngarobrol tadi dina Damri, ceuk pikir téh. Tapi lagam ngomongna asa enin Kartini? Teu sakara-kara, bulu punduk uing jol muringkak.

Uing pindah, sésélékét ti tukangeun nu ngadaro’a, ngésér ka hareup. Dongko gigireun babaturan uing nu can tamat ceurikna. Di deukeutan téh babaturan uing mah kalah asa disumangetan. Sorana mingkin tarik mapakan sora-sora handaruan di langit, ceuk nu bohong mah.

Harita, saméméh nimu pangalaman panungtung ngeunaan raja kota, di kuburanana, mimitina mah uing ukur ngusapan taktak babaturan. Lila banget ku lila, paneuteup téh bet euntreup kana padung raja kota. Padung téh warnana soklat. Padung téh ajeg, ngacung ka langit. Barang dirampa, gebeg. Geuning geunyal! Kai nanahaon anu geunyal?

Ras, kuring inget deui kana paguneman-paguneman awéwé dina angkot, nu lagamna  niru-niru enin Kartini mun keur nyarékan, nu kapireng deui sanggeus uing anjog ka kuburan. Paguneman nu tadina nyababkeun bulu punduk uing muringkak téh, dadak sakala robah karasana. Dituturkeun ku ayana taeun nu ngabagel dina palangkakan. Laju uing tungkul, api-api sedih nyanghareupan padung raja kota. Padahal, nu sabenerna mah uing keur noong tina samléh baju, noong nu ngabagel di jero calana, nu… ambuing, ambuing, ambuing! Geuning kembar jeung padung!
Label: , 0 pairan | edit post
Sajak Lawas Dina Manglé (No. 2166 - 2008)
Iwan M. Ridwan
puisi keur unaida

"saha unaida téh?" cenah.
sawatara jamla nanya kitu sual anjeun, unaida.
lain. anjeun teu kungsi nampik cinta kuring,
teu ngaraheutan haté ieu, teu deui nyasaak awak
nu ngebatkeun pipikiran huleng jentul
jiga nu kabarandungan ku maranéhna
kasaksian sapopoé

lain deui, anjeun teu ngalaman raket jeung kuring
paadu reujeung saban beurang atawa peuting
siga bulan reujeung méga, angin reujeung kalakay
"saha atuh unaida téh?"
"nu mana?"

teu penting saha unaida
hiji ngaran sukup boga hiji sawangan
unaida. anjeun. hiji wanoja anu ngalantarankeun
haté biluk kana rupa-rupa implengan
kana puisi. hiji mojang nu nyaangan hate,
nyaangan kahirupan. lain bulan, lain béntang, lain méga
tapi jomntara nu murbeng pangharepan

bandung, 7 méi 2006

(Sajak Sunda Munggaran ieu téh)

deudeuh

- unaida
neuteup anjeun dina kelemeng cahaya néon,
diharudum simbut panglamunan, panineungan kuring
muter ka saban mamangsaan. kuciwa. gumbira
atwa pancarobana kuciwa jeung gumbira
hiji-hiji carita nembongan dina bulu panon anjeun
sieup, ngajalan satapak mapay waruga
nembang wirahma, ngagaris paroman rasa

anjeun.
deudeuh.
nyangsaya dina kamelang. tatu nu jadi alatan
sakujur awak ngalungsar dina kanyaah balaréa
dina pamisah antara belegbeg peuting reujeung hiliwir angin
jempling. peureum anjeun mendem cangcaya

bandung, 23 januari 2007
Label: , 0 pairan | edit post
Langit Bandung (Naek citak di Cupumanik edisi Desember 2011)
Iwan M. Ridwan
Soré harita mah hujan gancang raatna. Langit béngras deui. Panon poé moncorong deui najan geus ampir mubus ka handeuleum sieum. Di jalan mobil jeung motor beuki pasuliwer ngulon-ngétan: nu baralik gawé, nu baralik sakola jeung kuliah, atawa nu ngahaja ulin papasangan. Aya ogé nu rék indit. Indit gawé atawa indit ka mana horéng. Kuring mah biasa wé nikreuh sapanjang jalan. Lain teu boga duit keur naék angkot atawa ngahaja ngirit, tapi nu liwat dinya ukur mobil méwah jeung motor nu ngahaja maké jalan tetembusan. Ah kétang mimindengna gé kitu apanan.

Salsé nakéranan leumpang téh sakalian cuci mata. Sagala dirérét sagala diténjo. Tapi kalah peurih ku kekebul nu halaliber kabawa angin soré. Cuci mata sotéh nempo nu hérang-hérang maksudna mah. Nu gareulis. Barudak SMA nu arabmucuy keur meujeuhna kokoseun, atawa mahasiswa perkantoran jeung perhotélan anu dangdanna méakeun batur. Dibiasakeun cenah ambéh gampang néangan pagawéan. Da lolobabana mah pagawéan téh ngabutuhkeun nu gareulis. Tuh geuning SPG nu karék arindit gawé shif malem, mani salaleger katempona. Ngadak-ngadak ngaruy.

Nu diboncéng dina motor diukna cangégang, ngahaja kawasna mah ngabibita. Teuing ngabibita saha-sahana mah, kuring gé teu apal. Anu kitu téh kalolobaabana mah budak SMA. Dibawa ku pasangana dina motor bégang bari knalpotna boborobotan. Di jalan ngebut, meuni teu sieuneun asup angin najan erok kulawuna ngaliglag ogé, ah kétang asup si imin ogé teu sieuneun. Cenah mah di urang ayeuna, barudak awéwé téh ampir tujuh puluh persénna geus ngalaman kikituan. Wallohu kétang urusan éta mah moal deuk diuar-uar.

Balik deui ka jalan, anu dina motor téh aya ogé anu paduduaan jeung awéwé deui atawa sosoranganan. Nyelap-nyelip kana sisieun mobil méwah anu beuki euyeub ngagegekan kota Bandung, geus rumasa béak lolongkrang mah eureun harita kénéh gé. Nu dina motor séjén sok ting rarérét luhur handap. Nempo beungeutna jeung awakna tuluy turun kana lebah harigu jeung cangkéngna. Reug teuteupan areureun dina lebah pingpingna, aya ogé nu pirajeuneun ngahuitan bari sarangah-séréngéh, nu kitu téh biasana mah barudak ngora papantaranana, kalolobaanana mah ngan semet bisa neureuy ciduh bari diukna sok rada usad-ised.

Klakson réang disarada nalika lampu geus héjo deui. Biur kabéh maraju tinggarerung bari patétéép.

Basa anjog ka stopan, kadéngé hénpon disada nandakeun aya SMS nu asup. Ah moal salah ti Si Enéng beubeulahan haté nu geus jangji rék patepung di parapatan. Sakapeung mah sok ngarasa anéh, papanggihan téh bet di lampu stopan. Saheunteuna gé di taman kota pantesna mah atawa di Mall kawas ilaharna barudak ngora nu keur meujeuhna ngangon katrésna. Tapi keun baé kétah ngarah béda.

“A, Abdi badé angkat ayeuna nya!” kitu uni SMS nu katarima.

“Enya sok diantosan, A tos di tempat.” Cekéng, minangka balesan.

“Walah tos ngantosan? Sareng saha di dinya A?” témbalna deui masih dina SMS.

“Nyalira, Néng! Teu sawios nyalsé wé ti bumi ulah kekebutan!” ceuk kuring deui bari tuluy diuk dina bangku panjang paranti tukang béca reureuh ngadagoan panumpang. Harita mah kaparengan rada sepi, témbong aya béca hiji, nu bogana keur babaseuhan dina sélokan bari ngaguar-guar runtah, sabab cai hideung téh mudal maseuhan jalan. Ngabayahbah. Kabawa muih ku ban mobil jeung motor nu ngaliwat. Ukur dirérét mélétét. Embung milu riribugan mah.

Paneuteup ka hareup deui, ngawaskeun balawirina jalan Soekarno-Hatta. Nempo motor nu kawas pawéy. Sakapeung areureun kapegat lampu beureum. Piligenti jeung nu datang ti arah kulon. Giliran nu ti arah kulon eureun, manéhna maraju bari ting baliur. Kitu jeung kitu we sapapanjangna. Henteu téh ari peuting meureun semet jam sabelas kaluhur nepika jam lima subuh. Teuing da teu kabandungan.

Sajoroning nitenan kaayaan, haté teu weléh galécok. Barang nempo ka kencaeun jalan, teg téh haté bet ngadadak ngabagel sabab nempo kotakan badag nu biasa dipaké nongkrong jeung barudak peuting-peuting, ayeuna geus robah rupa jadi taneuh barangkal nu rata. Batu-batu geus singgarunduk sisieunana kawasna geus sababaraha poé diurugan, kari-kari ayeuna geus tinggal ngadegkeun wangunan.

Sawah téh tinggal sajarah. Bet jadi inget ka nu di lembur. Inget ka indung nu geus kolot bari jeung masih kénéh riripuhan di sawah. Abah nya kitu kénéh, subuh-subuh geus kukurubutan dina reumis, beurangna jejeblogan bari papanasan mopokan galeng atawa ngamalirkeun pétakan, enya ayeuna téh waktuna nyawah. Kuduna mah geus waktuna eureun tina nyawah kolot téh. Geus waktuna cicing. Tapi dalah dikumaha Haji Sadili masih kénéh mercayakeun nyawah ka Abah bari jeung hasilna mah ngan ukur keur ngamodalan deui sawahna. Ngeunah wé keur manéhna mah hasil téh dikerid satengahna, sedeng modal sawah mah teu apal ti mana ti mendina. Timana meuli gemukna, timana keur nyemprot hamana. Keur mayar nu mopok jeung ngalektor, can deui nu tandur. Ah puguh ge mun si Abah teu merih mah pimanaeun bisa aya keur dahar bari jeung teu meuli beas.

Abah téh jalma ngumbara kawas kuring, manéhna kakaburan tina udagan Goromolan DI/TII ti Cibatu, Garut, tuluy panggih jeung Eyang Haji Enur, nya digawékeun di Anjeuna tepika ngajodo ka incuna nyaéta indung kuring ayeuna.

Loba nu teu panuju harita téh sabab maenya aya bujang meunangkeun dunungan najan enya ka incuna. Ari Eyang Haji Enur katut bapana indung kuring, aki tea, teu sugan mondah atawa ngajodo-jodokeun ka nu jadi anak-incu téh, kumaha jinisna we majar téh nu rék rumah tanggana ge maranéhna sorangan tangtu boga pamilih. Keur mah eukeur indung kuring téh anak yatim satutasna ditinggalkeun maot ku Nini, enya idungan indung kuring, nu maot sabot ngalahirkeun indung kuring. Ari aki kawin deui ka parawan kolot nu sapopoéna kuli nutu di saung lisung Eyang Haji. Dasar atuh awéwé beunghar ngadadak kabawa ku salaki, anu asalna cacah ngadadak jadi menak, watek jeung tabeatna jadi asa aing pangendenna. Dangdanan jadi ceuyah, kadaharan kudu ngarareunah, sare kudu dina kasur merenah. Teu daek indit deui ka saung lisung, anti pisan bobolokot leutak sawah.

Ah keun baé kétang, ulah sok diuar-uar, teu jadi kahadean malah mah jadi kagorengan. Keun wae da ayeuna mah maranéhna geus areuweuh, lian ti éta Abah jeung Ema ge geus mopohokeun meureun. Kudu syukuran ayeuna mah, kuring bisa kuliah tina hasil itikurih maranéhna téh.

Enya sok sanajan ripuh ogé di sawah, baheula mah bisa kampal-kumpul sautak-saeutik, tepi ka bisa ngagade deui sawah. Tina hasil gadean éta nya dikumpulkeun deui wae, keur kukumpul ziarah ka Tanah Suci, jeung Alhamdulillahna téh bisa tinekanan. Enya pangakuan Abah jeung Ema mah lain karana Nisab cenah munggah haji téh, tapi karana nasib, geus digariskeun ku Pangéran Nu Welas Asihna teu kawatesan ku nanaon.

Harita mah teu pati loba mikiran eusi beuteung Abah jeung Ema téh, cukup ku ngandelkeun pangasilan tina nu dipelak di kebon jeung di sawah we. Cekeng ge ari beas mah teu meuli, deungeunna nya kitu kénéh karék lalab-lalaban jeung lauk emas mah teu hararese, komo ninggang di usum nyawah mah, tutut jeung keong hideung ge sok ngadak-ngadak milu mijah. Nu matak resep, mun keur ngabedahkeun téh sok loba kamras jeung hurang, matak bungah sasairan téh, boboko jeung totombo téh asa kurang kénéh wae.

Teu ngan ukur sakulawarga nu curak-curak di sawah mangsa ngabedahkeun téh, tatangga ogé sok milu riribugan, diajakan sasairan bari ngalaan tutut. Alus kana taneuhna mun seug lidig loba nu nincakan téh jadi gembur tur gampang nyoronganana. Kana parena bakal leuwih alus sabab jukut-jukut nu kungsi jaradi téh milu kalelepkeun jadi gemuk.

Sok sanajan riweuh nyanghareupan usum nyawah, Abah jeung Ema teu weleh suka seuri, sabab bakal metik halisna. Komo mun geus beres ngarambet mindo mah kari nungguan. Tamba kesel téh ngalanto ka sawah bari ngagebah keting jeung piit. Enya ngagareuwahkeun téh sok resep, ngenyang tali nu rantuy ku lalamakan, tungtung nu pangjauhna nyangreud kana beuheung bebegig, sabot dikenyang téh témbong unggut-unggutan bari jeung gogolombrangan kawas nu ngagebahkeun. Padahal mah teu sabaharaha si Piit jeung si Keting téh nyatuna, tapi da kitu katikmatanana.

Kiwari sawah nu baheula téh kari sacangkewok, kitu ogé sawah batur, sabab sawah nu Abah jeung Ema mah apanan béak dijual paké borah kuring kuliah. Lain alatan hayang-hayang teung dijual paké beaya kuliah, sawah téh ayeuna mah geus kurang hade. Taneuhna geus kurang subur, ditambah hama pare beuki maceuh. Karék ogé ceb tandur, geus ku simeut jeung keong. Atuh binih téh kudu dilobaan, deder teu sirikna di unggal juru kotakan kudu aya. Geus rada gede bari disaatan, karék rada eureun tah si keong téh. Enya eureun hiji datang nu lain, si monyong beurit tah nu ngagalaksak leuwih rongkah mah. Manéhna mah ngala humutna pare téh, atuh moal bisa dipondah tangkal-tangkalna rarubuh.

Lian ti hama sato téh apanan taneuh jeung caina ogé geus kurang alus, teu matak mawa subur kana parena. Mimindengna mah beureum daunna téh, laju kana buahan ranggeuyan-ranggeuyanana ge apan carerewing nangtang langit, tiangtu kana hasilna ogé teu matak nguntungkeun. Keur mah ti babaheulana ge tangkulak téh loba nu ngajuk, kari-kari hasilna kawas kitu, nya teu bisa majar kumaha nu matak dina hiji mangsa mah basa kuring daftar kuliah di Bandung, sawah téh dijual ka urang Jakarta. Lain ngahaja dijual kétang, manéhna sorangan nu datang ka lembur néangan tempat piimaheun. Ari sugan téh keur imah manéhna hungkul, sing horéng keur imah balaréa tepika sawah bogana Haji Apud jeung Kang Minta ogé milu dibeuli.

Ari sawah Haji Sadili mah mungguh jauh ti jalan, nu matak masih disawahan kénéh ge, moal dijual cenah satungtung manéhna aya kénéh mah.
***

“Tiiiiidt”

Sora klakson meupeuskeun lamunan. Nafas renghap ranjug kebek ku kareuwas. Ditilik nu tunggangna, nyeh imut satengah ngadilak.

“Ngalamunan naon hayoh?” cenah bari ngolesed tina diukna. Kuring geuwat nangtung maksud rék nyampeurkeun nu anyar datang. Tapi manéhna leuwih tiheula anjog ka hareupeun. Geus deukeut, buku-buka kana kantongna. Kusiwel ngaluarkeun bungkusan leutik pulas coklat.

“Yeuh, abdi mah bageur badé jalan-jalan téh masihan heula bekel.”

“Térang nyalira meureun A amah tos tinggal awak sabeuleugeujeur. Keun wae da Rama Enéng mah, kantun ngarawuan artosna ogé.”

“Enya mudah-mudahan we tiasa salalawasna!” ceuk manéhna mungkas obrolan.

Motor nu teu pati jauh diparkir téh dibawa ku kuring, Si Enéng di tukang nangkod pageuh kawas sasari. Soré geus ganti ku peuting. Dayeuh Bandung beuki ginding. Kuring jeung manéhna nyaksian kahirupan dayeuh peuting nu beuki nyaring.

Rengse, Bandung 9 Juni 2011

Label: , 0 pairan | edit post
TILU QUL (naek citak di majalah mangle,edisi 29 desember 2011)
Bengkel Ngarang Sunda
Carpon: Anggi Novia Dewi
“Hih, naha saré téh mani tibra-tibra teuing.” Ceuk haté bari ngusap beungeut. Gigisik bari nyoélan ciléuh dina juru kongkolak, laju disusutkeun kana sarung nu nyimbutan awak. Cengkat. Ningali geus tabuh opat. “Tobat...kabeurangan ieu mah, moal kaburu mandi sigana mah!” Jung nangtung bari nungkup biwir nutupan heuay. Panon karasa haneut, cimataan.
Tuluy babatek. Lah, naha mani asa ku nyareri awak jeung rarieut ieu téh. Asup angin kitu? Padahal lain sataun dua taun saré dina ubin nu ngan ditilaman kasur busa ipis téh. Ogoan teuing, biasana ogé tara cararangkeul kieu. Pucal-pacul, turukal-térékél, ungkat-angkat, pokona sakur pagawéan beurat geus matuh dikeureuyeuh.
Simbut sarung ditilepan. Diteudeun luhur bantal lépét. Rap dibaju takwa, ngarangkep jeung kaos panjang paranti saré. Kahandapna diganti ku calana panjang urut tadi peuting. Abong lungsuran ti nu beunghar, tapak istrika anu ngajiripit téh teu karijut sumawonna leungit. Geunah deuih dipakéna, upama hawa sedeng panas, kaén calana karasa tiis nyerep késang. Upama hawa tiis, kaén calana siga nu beunang dititah karasa mawa haneut. Teuing nanahaon bahanna.
Rekét panto kamer dibuka, laju leumpang nyusur-nyusur sisi tempat wudlu di masigit. Asa kagunturan madu karagragan menyan putih puguh, basa ditawaran nyicingan kamer sagowok nu asalna gudang téh. Geunah waé nu aya ayeuna mah, geus diberesihan jeung geus diperenah-perenahkeun mah. Kaitung geus lima taun leuwih kuring nyicingan kamér nu pernahna tukangeun masigit téh. Kari nyorangan ieuh, budak geus rarumahtangga.
Keran dibuka, cai ngucur ngaliwatan selang leutik sangkan teu cérét keur nu wudlu. Bismillaahirrahmaanirrahiim. Cai karasa tiis nyulusup kana kulit karenyod dina sela-sela ramo. Kekemu tilu kali. Ngumbah liang irung. Ngaratakeun cai wudlu kana beungeut kanyos. Leungeun katuhu-kénca nepi siku nu méncos. Ngusap buuk nu geus cetuk huis, ti bagian hareup ka tukang tuluy dibalikkeun deui bari ngumbah ceuli, ti mimiti liang ceuli nu kaduga ku tungtung curuk, dikaluarkeun bari ngumbah tonggong ceuli ku dampal jempol tilu kali. Suku, ti mimiti sela-selana nepi ka mumuncangan. Cag! Rérés ngumbah sakur anggahota wudlu prak ngadunga.
Jamaah masigit téh réréana mah nu geus kolot. Pakokolot supa jeung kuring téh. Aranjeuna mah pangsiunan. Da nu ngarorana mah boa keur ngagojod manéh ku simbut wayah kieu téh. Kaharti ku kituna mah, lolobana masarakat sabudeureun, pagawé kantor anu singsarwa sibuk. Kadang upama beurang mah di imah-imahna téh nu nyésa ngan bujangna wungkul. Kieu geuning masigit di komplék mah, wangunana mah tohaga, ngan eusina nu coréngcang téh.
Bari naék kana tangga, karérét tempat neundeun sendal geus muka. Hartina Jang Opik geus muka-mukakeun panto masigit. Bagéan Jang Opik perkoncian mah. Leumpang rada digancangkeun, muru ngahurungkeun lampu. Bisi Jang Maman kaburu ngolotrak rék adzan subuh atawa jamaah daratang muru sholat.
Lain perkara énténg ngahurungkeun lampu téh tuda di ieu masigit mah. Mun kitu siga di kamer. Cetrék saklar lampu nu dipimaksud hurung. Ieu mah apan ngajajar aya kana 32 saklarna, aya rohang husus saklar sagala. Rohanganana ngaréndéng jeung rohang sound system paranti azdan. Can kudu ngapalkeun nomer saklarna. Lampu lebah mana nu rék dihurungkeun, sabaraha nomer saklarna. Kakara jetrék dihurungkeun ku tungtung gagang sapu, da sieun kasetrum sabab kabel pajurawet sagedé-gedé indung leungeun. Kakara lampu bray caang. Ngelol heula kaluar, bener henteuna. Ngonci deui rohanganana.
Édas...pama geus rusuh atawa poho nomer saklar barang mimiti mah. Atuh nu keur ngaji di tempat sholat lampuna pareum, ari lampu keur ka téras nu geus mangsana dipareuman kalah hurung kénéh. Nu remen ka masigit geus apal deui mun lampu ujug-ujug pareum atawa bray caang téh, sok kalah ararimut bari pokna téh “Lepat Abah, muhun teras...teu acan hurung!” Atawa “Heup Abah, atos hurung!”
Pancén kuring éta téh, salian ti purah beberesih jeung bébérés. Sabangsaning sasapu, ngepél, ngelapan kaca, masang karpét, mérésan al-qur’an, meresihan WC, tempat wudlu, jeung ngomékeun kumalir cai. Atawa nguma-ngomé sautak-saeutik kana wangunan masigit nu ruksak. Siga kamari soré, mungpung inget jeung keur nyalsé ngomékeun kenténg nu bocor, dibantuan Jang Opik éta gé. Pokona mah nu aya hubunganana jeung kabersihan atawa karapihan tempat sholat katut tempat wudlu, éta pancén kuring. Kungsi éta gé sakali mangsa, aya budak ngora nu ngilu pasantrén kilat, haat babantu pancén kuring, tapi teu lana. Bérés pasantrén, budakna mah duka ka mana.
Untung upama kudu nyeuseuh mukena atawa sarung mah sok dibantuan ku pamajikan Jang Opik. Nya kitu deui perkara dahar kuring sapopoé, sok dianteuran. Imah Jang Opik téh di gigireun masigit, bari muka warung. Asa geus jeung anak sorangan puguhna gé ka Jang Opik jeung pamajikanana téh. Kitu deui ka anakna, asa geus ka incu sorangan. Da jeung anak sorangan mah pimanaeun teuing nyaah ka kolot model kituna. Matak betah cicing di dieu. Alhamdulillah, tawis nuhun ti DKM saban bulan aya, kuring teu niat ngahargakeun. Sapaméréna waé, seja ditampi.
Sanggeus lampu rohang sholat harurung, kuring sholat dua rokaat. Takhiyatul mesjid ceuk Ustad Ayat mah. Takbir, nangtung, ruku, sujud, diuk di antara dua sujud, diuk tasyahud, éstuning kudu tumaninah. Tumaninah dina bacaan jeung obahna. Tumaninah kana manah, cenah. Sabisa-bisa ngamalkeun waé kuring mah.
Rérés sholat, bari ngadagoan adzan subuh ngawirid saapal-apal, tara nu paranjang, cukup subhanalloh, alhamdulillah, allohu akbar, jeung laa illaaha illalloh. Kumejot éta gé, hayang siga batur bisa ngederes al-qur’an surat tresna ti pangéran ceuk Jang Maman mah. Bagja meureun, bisa ngagalindengkeun ayat-ayat trésna_Na, unggal waktu, saban ruménghap, saban haté ngageter misono dzatning wening nu maha asih.
Hanjakal, ti bubudak teu getén diajar ngaji. Ka kolotnakeun ripuh. Sagala teu weruh. Maca hurup gé tibabaradug. Létah tikoséwad waé antara hurup sa nu titikna tilu jeung sa nu euweuh titikan. Banda teu boga, bekel keur ka ahérat sakitu samporétna. Komo pama sholat, taya pilihan surat deui nu apal, iwal ti tilu qul. Qulhu, falaq, jeung binnas.
Kuring geus moal bisa siga Wa Haji nu umrohna unggal taun, bisa méré mawéh ka anak yatim, nu zakat malna ogé sapuluh juta. Atawa siga Jang Maman nu sok ngagalantangkeun adzan, ngawuruk unggal subuh, atawa sok kadéngé ingsreuk-ingsreukan nalika sujud pamungkas dina sholat. Sumawonna hayang siga Ustad Ayat ketua DKM mah, jauh tanah ka langit sigana téh. Paromanna teu weléh hégar, cicirén ngajaga wudlu dina unggal waktu, cacariosan jeung lampahna pada ngahamin jeung ngahéman. Éstu taya cawadeunana. Komo anjeuna téh guru di hiji mangultas cenah.
Saprak wirid, pikiran ngolébat kana taman nu tadi kaimpikeun. Enya, ngimpi tadi téh matak kabeurangan hudang gé, jadi teu kaburu mandi jeung sholat tahajud. Ngimpina téh keur aya di hiji taman. Lain keur melak kembang atawa ngoréd caritana téh. Éstu keur pelesir waé, ningalian sabudeureun taman.
Na, aya taman éndah-éndah teuing. Aya cinyusu ngocor, aya tempat leleson siga kasur jeung bantal ditumpukkeun nu katingali wareuteuh kénéh, diamparan ku permadani nu warnana zamrud. Gelas-gelas keur nginum geus disadiakeun patinggurilap katojo cahya nu datang ti mana boa. Kelir kekembangan mapaésan. Gusti...éta taman téh liuh, angseuna seungit, matak midangdam hayang terus nganjang. Ari diinget-inget, éta taman téh bet siga anu kungsi dicarioskeun ku Ustad Ayat.
Keur anteng nyusur-nyusur taman nu tadi kaimpikeun, Jang Maman kadangu mimiti ngolotrak kana mik. Tuluy ngagalantangkeun adzan. Saprak ngawaler adzan téh, taman nu tadi mungguh kokolébatan waé. Komo ieu dianteur ku sora halimpu Jang Maman. Beuki wé tingsérédét kana haté. Gusti, enya kitu éta téh gambaran surga ‘Adn? Taman kalanggengan kagungan Anjeun nu kebek ku kani’matan nu taya hinggana saur Ustad Ayat mah. Abdi mah rumaos laip Gusti. Asa isin ku bolokot dosa.
Jang Maman komat. Saréréa ngabaris dina shaf-shaf muru kautamaan pahala sholat berjamaah. Sok sanajan, unggal subuh jamaah tara leuwih ti dua baris.
Ustad Ayat, takbir. Iftitah tumaninah kana manah. Basa Ustad Ayat ngaglindengkeun bismillah, ngembatna hurup ba lir ngembatna walungan madu di taman impian téa. Panggih jeung hurup sa, saban angina nu ngahiliwir ngusapan kulit éstu matak tiis tingtrim kana mamaras. Réngkolna mim, apan tanda sumujud makhluk ka Mantenna kana sakur ni’mat. Alif, lam, lam, ha taya lian iwal Alloh nu maha kawasa.
Taman ngolébat deui. Aya cinyusu ngocor, aya tempat leleson siga kasur jeung bantal ditumpukkeun nu katingali wareuteuh kénéh, diamparan ku permadani nu warnana zamrud. Gelas-gelas keur nginum geus disadiakeun patinggurilap katojo cahya nu datang ti mana boa. Kelir kekembangan mapaésan. Gusti...éta taman téh éndah kacida. Seungitna asa beuki deukeut. Beuki seungit. Beuki seukeut. Beuki ngadalingding kana acining diri.
Lalaunan kapireng galindeng sora diri basa mimiti diajar ngaji. Bé sin jéér bis. Mim, alif, elam, elam, tasjid jéér mil. Bismil. Elam jabar la, ha alif elam ero tasjid jéér hir. Bismillaahir. Kalawan nyebat asmana Alloh, sadaya-daya anu Mantenna.

Mujahidin, 19 November 2011
Tawis pangbaktos kanggo Ambu.
Label: , 0 pairan | edit post